(Ελευθεροτυπία 06/09/2008) Κτήμα και... κρίμα Τατοΐου

(Ελευθεροτυπία 06/09/2008)

Κτήμα και... κρίμα Τατοΐου

Του ΚΩΣΤΑ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Από το 1973, όταν η χούντα κατέσχεσε τα κτήματα του Τατοΐου, η ερήμωση είχε ήδη αρχίσει να αφήνει τα σημάδια της. Στο πέρασμα των τριάντα πέντε ετών, από τα χιλιάδες στρέμματα των πρώην βασιλικών κτημάτων πέρασαν πολλά: δημεύσεις, λεηλασίες, πυρκαγιές. Μα πάνω απ' όλα το βαρύ χέρι της εγκατάλειψης. Τώρα, όμως, κάτι φαίνεται ότι θ' αλλάξει μετά την προχθεσινή έγκριση προεδρικού διατάγματος του ΥΠΕΧΩΔΕ από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Το ΝΠΙΔ με την ονομασία «Φορέας Διαχείρισης Κτήματος Τατοΐου», που αναμένεται να συσταθεί, θ' αναλάβει να δώσει νέα ζωή στα κτήματα. Οι εγκαταστάσεις θα επισκευαστούν, θα προστατευτούν και θα συντηρηθούν. Θα καταρτιστούν σχέδια για ανέγερση εστιατορίου, αναψυκτηρίου, ιππικών εγκαταστάσεων. Τα έσοδα από πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκθέσεις θα είναι ο βασικός πόρος συντήρησης των νέων εγκαταστάσεων. Προς το παρόν πρόβατα και νυχτερίδες απολαμβάνουν το περιβάλλον...

Πρώην βασιλικά κτήματα: Το βασίλειο της εγκατάλειψης

Σαν σκηνικό για ταινία με ξωτικά. Με βασιλιάδες και ιππότες που 'χουν γίνει τρομακτικά και ξεδοντιασμένα φαντάσματα, έτοιμα να πεταχτούν από τις πυκνές φυλλωσιές και να κόψουν την ανάσα στον επισκέπτη.

Αν τα τζάμια δεν ήταν σπασμένα, οι στέγες τρύπιες, λες και κάποιος γίγαντας είχε τα νεύρα του και τις χαστούκισε, και οι πόρτες καρφωμένες με σανίδια, θα νόμιζες ότι από στιγμή σε στιγμή θα πέρναγε από μπροστά σου ο Χάρι Πότερ καβάλα στο σκουπόξυλο.

Το μόνο, όμως, που ίπταται στα βασιλικά κτήματα του Τατοΐου είναι η μυρωδιά της εγκατάλειψης, της υγρασίας και του σαπισμένου ξύλου, μαζί με του ζωντανού χορταριού, αν τύχει και περάσεις από εκεί, μετά από βροχή έστω και ξαφνική καλοκαιρινή μπόρα, και εκείνη, τη δυνατή, του κοπαδιού των προβάτων που βόσκουν αμέριμνα σε μερικές χιλιάδες στρέμματα της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Η πισίνα τής άλλοτε βασιλικής οικογένειας, σαν ξεφλουδισμένη τάφρος. Οι τεράστιοι στάβλοι, το βουστάσιο, το κεντρικό κτίριο του ανακτόρου. Ολα μοιάζουν με σπίτι ξεπεσμένων αριστοκρατών που ήταν στο αμήν κι έφυγαν τρέχοντας μόλις έμαθαν ότι φτάνουν οι δοσατζήδες. Κάπως έτσι έγινε στις 13 Δεκεμβρίου του 1967, όταν οι ένοικοι των βασιλικών κτημάτων άφηναν εκεί ένα ολόκληρο μουσείο έργων τέχνης και πολύτιμων αντικειμένων που έβλεπαν για τελευταία φορά.

Σαράντα κτίρια

Ερείπια παντού. Τόσο στη χορταριασμένη κεντρική είσοδο όσο και στην ξεφλουδισμένη πισίνα

Περίπου 47,5 χιλιάδες στρέμματα με σαράντα κτίρια. Το 2003 και έπειτα από δικαστικές διαμάχες της οικογένειας του τέως με το Ελληνικό Δημόσιο, όλα αυτά πέρασαν στη δικαιοδοσία του δεύτερου. Η πρώτη καταγραφή των αντικειμένων που υπήρχαν εκεί έγινε στα χρόνια της δικτατορίας, το 1973, όταν έγινε και η πρώτη απαλλοτρίωση της βασιλικής περιουσίας και δημοσιεύτηκε το 1974. Η επόμενη ενασχόληση με τα βασιλικά υπάρχοντα κατεγράφη το 1991 όταν με τις ευλογίες της κυβέρνησης Μητσοτάκη, κοντέινερ πήρε ό,τι χωρούσε, άγνωστο τι, και το επέστρεψε στις αγκάλες -και τις θυρίδες- των πρώην ενοίκων. Και στα μέσα του 2007, όταν στον οίκο Κρίστις δημοπρατήθηκαν από επισήμως άγνωστο τροφοδότη, πολύτιμα αντικείμενα από το Τατόι.

Από τότε που τα κτίρια του Τατοΐου πέρασαν στα χέρια του ελληνικού δημοσίου κηρύχτηκαν ως μνημεία νεώτερης ιστορίας. Οι προτάσεις ήταν πολλές και από δημόσιες φωνές. Αλλοι είπαν να μετατραπούν σε μουσεία. Αλλοι, σε χώρους για περιπάτους και ήπιας αναψυχής. Αλλοι πρότειναν να δημιουργηθούν χώροι πολλαπλών χρήσεων, συνεδριακών χώρων, ακόμα και για πανεπιστημιακές δραστηριότητες . Ο ζωγράφος Κώστας Τσόκλης είχε δηλώσει (ΝΕΑ 16.9.2005) ότι θα ήταν χρησιμότερο για το λαό να γινόταν χωματερή.

Ενας Θησαυρός

Τα έργα τέχνης που εντόπισαν και ουσιαστικά ξέθαψαν τα συνεργεία του υπουργείου Πολιτισμού από τα μουχλιασμένα υπόγεια, τις αποθήκες των βασιλικών κτισμάτων, είναι ανυπολόγιστα. Ο πρώην υπουργός Πολιτισμού Γ. Βουλγαράκης επισκέφτηκε και ξεναγήθηκε, τον Ιούνιο του 2003, ανάμεσα σε σπάνιους πίνακες (Βολανάκη, Γύζη, Αλταμούρα). Μερικοί από αυτούς θεωρούνταν εξαφανισμένοι. Ακόμα είδε και μια σπάνια αρχαιολογική συλλογή που διατηρούσε η Φρειδερίκη στο Τατόι έχοντας σχετική άδεια συλλέκτη. Μέχρι τότε, η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού είχε κάνει κάποιες μικροεπεμβάσεις -σωτήριες βέβαια- για μερικές στέγες. Ως διατηρητέα έχουν χαρακτηριστεί τα 37 από τα 40 κτίρια. Μέχρι τότε, σύμφωνα με εκείνες τις δηλώσεις του κ. Βουλγαράκη, («Ε» 13.6.2007) είχαν απορροφηθεί 400.000 ευρώ από εθνικούς πόρους και είχαν εξασφαλιστεί άλλες 620.000 ευρώ από τα υπόλοιπα του Γ' ΚΠΣ. Ο τότε υπουργός είχε εκφράσει την επιθυμία να μετατραπεί ο χώρος σε μουσείο και να αναδειχθεί ως «τόπος αναψυχής για το Λεκανοπέδιο Αττικής». Ομως, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η νέα ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού (Μιχ. Λιάπης) δεν φαίνεται να είναι τόσο ένθερμη όσον αφορά την αξιοποίηση των βασιλικών κτημάτων.

Κινδύνευσε πάλι

Οι πυρκαγιές της Πάρνηθας και η καταστροφή του φυσικού πλούτου της περιοχής ανέδειξε την υπόθεση της συντήρησης και της αξιοποίησης των κτημάτων. Φέτος τον Ιούλιο, το Τατόι κινδύνευσε να ξανακαεί από τη μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε στη Βαρυπόμπη λόγω της απροσεξίας ενός άντρα 61 ετών που πέταξε το τσιγάρο του στο βουναλάκι με τα ξερόχορτα που είχε φτιάξει μες στο οικόπεδό του.

Είναι ένας από τους ακόμα λιγότερους χώρους βόλτας και χαλάρωσης που απέμειναν ενώ την επιθυμία τους για την αξιοποίησή τους έχουν εκφράσει ανεξάρτητες κινήσεις πολιτών, ορειβατικοί σύλλογοι, ποδηλάτες και άνθρωποι που αναζητούν χώρους ανάσας. Προς το παρόν η εξωτερική εικόνα των βασιλικών κτημάτων δεν υπόσχεται το παραμικρό σε ανθρώπους. Μόνο σε νυχτερίδες...